Lan hút nước và muối khoáng như thế nào?

Nắm được nguyên lý hút nước của cây hoa lan, bạn sẽ suy ra nhiều phương pháp làm thế nào để lan hút được nhiều dinh dưỡng.

Một vài định nghĩa

• Thẩm thấu là sự khuếch tán của các phân tử qua 1 màng có tính chọn lọc ion (còn gọi là màng bán thấm).
• Ưu trương (tiếng Anh: hypertonic) là môi trường mà nồng độ chất hoà tan lớn hơn so với môi trường nội bào. Nếu một tế bào sống được đặt trong môi trường ưu trương so với nó thì sẽ xảy ra hiện tượng nước từ trong tế bào sẽ đi ra ngoài làm cho tế bào bị mất nước.
• Môi trường đối ngược với ưu trương là nhược trương (hypotonic) – khi cho tế bào vào môi trường này nước từ ngoài sẽ vào tế bào làm tế bào căng cứng lên và nếu sự chênh lệch quá cao sẽ làm tế bào vỡ.
• Môi trường trung gian là đẳng trương (isotonic).

Lan hút nước và muối khoáng như thế nào?

– Hút nước

Lan bốc hơi nước trên mặt lá đồng thời quá trình quang hợp của lan cũng sinh ra nhiều chất hòa tan (axit hữu cơ, đường saccarozo,…) khiến cho môi trường bên ngoài rễ trở thành nhược trương. Do đó nước bị thẩm thấu qua lông hút vào bên trong rễ.

Nước được hấp thụ vào lan luôn theo cơ chế thụ động nhờ sự chênh lệch áp suất thẩm thấu.

Kết luận: Lá bốc hơi nước càng mạnh thì lan hút nước càng nhiều. Vậy nên bạn hãy cố nghĩ đủ cách sao cho lá bốc hơi nước thật nhanh vào. Ví như đặt lan nơi nhiều nắng và gió, đủ nước. Hoặc luôn rửa lá thật sạch, bởi bụi bẩn ngăn cản sự thoát nước. Đương nhiên bạn cũng phải cung cấp đủ nước, nếu thiếu cây lại héo.

– Hút muối khoáng

Khác với nước, lan hút muối khoáng qua 2 cơ chế:

• Thụ động: Khi nồng độ muối khoáng ở môi trường bên ngoài lông hút cao thì tự nhiên muối thẩm thấu vào trong rễ.
• Chủ động: Khi nồng độ muối khoáng bên ngoài rễ thấp hơn trong rễ, lan vẫn lấy được muối khoáng nhờ năng lượng ATP.

Ta không phải nhà sinh học, ta chỉ cần hiểu là dù phân nhiều hay phân ít thì lan vẫn lấy được như thường.

Kết luận:

1. Cái gì tan trong nước thì lan mới lấy được.

Bạn đặt một cục phân vào chậu rồi bảo lan ăn thì nó cũng đến chịu. Muốn nó hấp thụ được thì phân đó phải tan trong nước và phân đó phải có mấy con khuẩn nó xé nhỏ thật là nhỏ thành ion thì cơ may rễ mới dùng được. Nếu mà không như thế thì lượng phân ấy cứ ở yên đó. Thấy lan không khá, tưởng phân yếu, bạn tống thêm phân, thế là rễ ngộp phân, cháy rễ rồi chết. Vậy dùng phân tan chậm, phân gia súc thì cây cũng hấp thụ khi bạn tưới nước làm cho phân đó ẩm đi, bón phân mà lười tưới thì cây cũng không hút được bao nhiêu, chỉ là phân khô thôi.

2. Khi rễ lan ngừng làm việc thì đừng bón phân.

Khi trời nóng quá, lạnh quá, mới thay chậu/giá thể thì rễ lan sẽ rất ít hoặc không hoạt động. Thế mà bạn lại cứ tống thêm phân vào. Khi đó, môi trường bên ngoài rễ sẽ là ưu trương, phân sẽ hút nước của rễ ra chứ rễ chẳng lấy được nước của phân. Thế là lan héo.

3. Thời gian tưới càng lâu, lan ăn được càng nhiều.

– Thế tại sao không ngâm luôn lan vào nước? Vì nếu ngâm lâu lông hút của rễ sẽ chết do thiếu oxy.

– Thế pha trộn chất trồng sao cho giữ nước vài tiếng, đỡ phải tưới vài tiếng liên tục có được không? Cũng được nhưng không tốt bằng việc tưới liên tục. Bởi tưới nhanh ào ào một cái nước sẽ chưa kịp ngấm được đều khắp giá thể, mà phần lớn chỉ chảy men theo bề mặt giá thể, thành chậu rồi trôi mất, giữa chậu vẫn khô, nhất là giá thể than củi, vỏ thông không có khả năng thấm nước nhanh. Ngoài ra việc tưới từ từ cũng cung cấp một lượng oxy tươi mới trong chậu. Như các thầy Nhật Bản dạy tưới cây: “Hãy tưới từ từ cho tới khi thấy nước rỉ ra khỏi lỗ chậu”.

Những câu hỏi vì sao.

• Vì sao ngập úng lâu lan sẽ chết?

Ngập úng lâu => rễ lan thiếu Oxy => lông hút chết => lan không hấp thụ được nước => lan héo và chết.

• Vì sao lá “khóc”?

Sáng sớm đôi khi bạn thấy giọt sương mai đậu trên lá. Đẹp lắm phải không? Nhưng lan không thích thế. Đó là do trong chậu ẩm quá, nồng độ chất tan thấp khiến lan hút nước liên tục và trương lên. Tới một giới hạn nào đó lan chứa không nổi thì buộc lá lan phải mở các khí khổng và tống nước ra ngoài. Nghĩa là bạn nên xem lại xem giá thể có ẩm quá không.

• Xưa nay vẫn nghe nói lan hút nước lên nhờ lực mao dẫn, vậy nên hiểu chính xác thế nào?

Đúng là lực vật lý giúp lan đưa nước lên cao là lực mao dẫn. Nhưng vấn đề là lan phải sống trong môi trường nhược trương (nồng độ muối khoáng trong lan cao hơn bên ngoài) thì mới hút được nước. Nếu bạn bỏ 1 nắm muối vào gốc lan, môi trường sẽ thành ưu trương, nước sẽ không thẩm thấu vào lông hút nữa. Khi đó thực sự lan chết khát chứ không phải “ngộ độc muối” mà chết.

Người ta hay nói hiện tượng này là giá thể bị đọng muối (giá thể tích muối do bón phân, do muối trong nước tưới…), trồng chậu hay bị đọng muối hơn ghép gỗ. Điều đó có nghĩa là nếu bạn tìm cách nào đó tẩy sạch muối khỏi giá thể, lan lại tươi hơn hớn ngay.

Khi bạn chăm sóc tưới tắm lan hợp lý mà cây vẫn héo, để ý xem có phải do giá thể đã quá cũ không? Có thể là do đọng muối làm cây không hút nước. Cách xử lý đơn giản là ngâm ngập cả chậu lan/giò lan vào chậu nước sạch 2-3 giờ đồng hồ cho bớt muối trong giá thể, yên tâm lan lặn vài tiếng đồng hồ trong nước không sao đâu. Nếu giá thể cũ quá thì thay mới luôn.

Theo phonglanrung.com